Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Wałbrzychu prowadzi terapię stresu u dzieci.
STRES ( w psychologii)
– to stan gólnej mobilizacji sił organizmu jako odpowiedź na silny bodziec fizyczny lub psychiczny (stresor). To relacja między umiejętnościami radzenia sobie jednostki a wymaganiami stawianymi jej przez otoczenie. Stres jest to więc negatywny stan emocjonalny, przeciążenie wywołane sytuacją trudną, konfliktową, chorobą, przykrym przeżyciem, zmartwieniem, ale też wpływem bodźców fizycznych, np. hałasu czy zbyt wysokiej temperatury.Wyróżnia się trzy etapy reakcji na stres:
Stadium reakcji alarmowej – mobilizacja sił organizmu;
Stadium odporności – względna adaptacja, przystosowanie do stresora;
Stadium wyczerpania – utrata zdolności obronnych w wyniku zbyt intensywnego i długotrwałego działania stresora, co może w rezultacie doprowadzić do reakcji patologicznych, np. chorób psychosomatycznych, a nawet śmierci organizmu.
Dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym często są poddawane działaniu różnorodnych bodźców. Przedszkole i szkoła mogą być czasami pierwotnym źródłem frustracji i stresu. Niektórzy uczniowie sytuacje szkolne odczuwają jako wyraźnie nieprzyjemne i zagrażające. Coraz częściej u wielu uczniów utrwalają się nastawienia lękowe wobec określonych sytuacji życia przedszkolnego i szkolnego, a także względem spotkanych tam osób. Przedszkole i szkoła to jedno z ważniejszych miejsc w życiu dziecka. To tu – zazwyczaj po raz pierwszy – styka się ono ze środowiskiem, które wystawia oceny, a także uczy się samodzielnie funkcjonować w grupie rówieśniczej. W przypadku części dzieci rozpoczęcie nauki szkolnej czy też pójście do przedszkola lub nowej szkoły może być źródłem silnego stresu. Poza początkiem czy też zmianą szkoły, wśród najważniejszych przyczyn stresu szkolnego wymienić można także:
Wszelkie sytuacje związane z nauką – ocenianie, sprawdziany, nadmiar obowiązków, itp.
Trudności w relacji z nauczycielem – szczególnie, kiedy nie potrafi on zapewnić dziecku poczucia bezpieczeństwa, np. często krzyczy, jest rygorystyczny czy zdenerwowany.
Problemy w relacjach z rówieśnikami.
Przyczyny stresu szkolnego
Do najpopularniejszych źródeł stresu związanego ze szkołą zalicza się:
Strach przed sprawdzaniem wiedzy – przed odpowiedzią ustną, przed sprawdzianem, kartkówką, egzaminem, sposób odpytywania przez nauczyciela, lęk przed oceną niedostateczną, wynikający z przypisywania nadmiernej wartości ocenom dobrym; straszenie jedynkami; rozliczanie z ocen na wywiadówkach i w domu; zbyt duża ilość nauki, brak czasu na relaks i odpoczynek oraz kontakty z rówieśnikami; zbyt trudne, niezrozumiałe i obszerne prace domowe.
Rzeczywistość klasowa – konieczność siedzenia w jednym miejscu, nieustanne bycie w polu widzenia nauczyciela, hałas, niewłaściwa organizacja zajęć, brak pomocy dydaktycznych, brak dyscypliny.
Negatywna postawa nauczyciela – krytyka, brak uzasadnienia oceny, straszenie uczniów, stosowanie agresji słownej, ignorowanie problemów wychowanków.
Obawa przed odrzuceniem ze strony rówieśników – brak akceptacji w klasie, nietolerancja kolegów, przemoc psychiczna, wulgaryzmy, agresja fizyczna; nuda na lekcjach – zajęcia prowadzone według takich samych schematów, brak urozmaicenia, brak pomocy edukacyjnych.
Jak się objawia stres szkolny?
Stres w szkole rodzi wiele niekorzystnych symptomów.
Objawy somatyczne – przyspieszone bicie serca, dolegliwości żołądkowe, suchość w ustach, bóle głowy, płacz, moczenie nocne, obniżona odporność, częste infekcje, biegunki.
Objawy motoryczne – wzmożone napięcie mięśni szyi, drżenie, gwałtowne ruchy.
Reakcje psychiczne – spadek koncentracji uwagi, lęk przed porażką, myślenie w kategoriach „wszystko albo nic”, postawy roszczeniowe, skupianie się na negatywach, dyskredytowanie pozytywów, zaniedbywanie prac szkolnych, drażliwość, apatia, agresja, fantazjowanie itp.
Objawy stresu najłatwiej zaobserwować u młodszych dzieci, ponieważ najczęściej nie starają się ich ukrywać. Występują one także u starszych dzieci i młodzieży, chociaż mogą wymagać dłuższej obserwacji zachowań.
To, czy dana sytuacja będzie stresująca, zależy od samego człowieka i jego sposobu myślenia, np. dla jednego ucznia występ na uroczystości szkolnej będzie budził lęk, a dla drugiego będzie wyzwaniem, próbą sprawdzenia siebie. Odporność na stres wynika z wielu czynników, np. cech osobowości, temperamentu, systemu wartości, obrazu siebie, poczucia samoskuteczności, wsparcia społecznego, doświadczeń życiowych itp.
Jak nie potęgować stresu szkolnego?
Bardzo często, zamiast pomagać, rodzice potęgują stres u dziecka, przyczyniając się do pogorszenia funkcjonowania dziecka w szkole czy przedszkolu. Dlatego ważne jest, aby w rozmowach z dzieckiem unikać:
1. Straszenia dziecka szkołą lub przedszkolem oraz nauczycielami – mówiąc: „W przedszkolu /szkole, to dopiero zobaczysz”, albo „Pani będzie się z Ciebie śmiała/ krzyczała na Ciebie” informujemy dziecko, że szkoły i nauczycieli powinno się obawiać oraz, że z tej strony może się spodziewać samych nieprzyjemności. W takiej sytuacji dziecko nie będzie miało ochoty iść do szkoły czy przedszkola.
Zamiast tego starajmy się raczej opowiadać mu, co przyjemnego może go tam spotkać (na przykład poznanie nowych kolegów, gry i zabawy).
2. Okazywania lęku przed szkołą czy przedszkolem – często rodzice, których dziecko pierwszy raz idzie do przedszkola czy szkoły, obawiając się o nie, denerwują się tą sytuacją i okazują to zdenerwowanie dziecku, a ono z kolei widząc zachowanie rodzica, też zaczyna się denerwować.
Starajmy się nie okazywać nadmiernego niepokoju w obecności dziecka i przekonać je, że szkoły czy przedszkola nie musi się obawiać. Lepiej nie obarczać go naszymi trudnościami, podczas kiedy samo jest zdenerwowane nową sytuacją, a starać się je wspierać.
3. Moralizowania i straszenia przyszłością – rodzice często, chcąc zmobilizować dziecko, mówią: „Jak nie będziesz się uczył, to niczego w życiu nie osiągniesz”. Nie zawsze jest to odpowiednie, szczególnie w odniesieniu do starszych dzieci, które mają już własne zdanie na ten temat i przykłady z otoczenia.
Lepiej jest wytłumaczyć dziecku swoje stanowisko, opierając się na faktach, a nie opowiadając o hipotetycznych konsekwencjach.
4. Nadmiernych ambicji – czasami rodzice, przekonani, że dziecko jest mądre, tylko leniwe, mówią z wyrzutem „Stać cię na więcej”, „Tylko czwórka? Dlaczego nie piątka?”. W taki sposób przekazują dziecku informacje, że nie spełnia ich oczekiwań.
Nie wszystkie dzieci są tak samo zdolne, a oceny nie zawsze odzwierciedlają poziom wiedzy. Znacznie większy wpływ na zadowolenie i sukces w późniejszym okresie życia, mają zdolności i relacje społeczne, budowane w trakcie dorastania.
5. Porównywania do innych dzieci – często rodzice, chcąc zmobilizować dziecko do nauki mówią: „Kasia ciągle dostaje lepsze oceny od Ciebie” . W taki sposób rodzic przekazuje dziecku informacje, że nie jest zadowolony z jego wyników, a także to, że jest gorsze od innych.
Nie wszystkie dzieci są jednakowo zdolne, a ponadto – nie każdy dobrze radzi sobie w szkole. Należy pamiętać, ze każde dziecko jest inne, dobre w czymś innym Stądnie podlegają porównaniom.
Co możesz zrobić, by pomóc dziecku pokonać stres?
Rozmawiaj z dzieckiem.
Przede wszystkim powinniśmy przeprowadzić z dzieckiem rozmowę, mającą na celu ustalenie źródła problemów. Warto także o trudności dopytać nauczyciela/wychowawcę (najlepiej nie w obecności dziecka).
Okaż zrozumienie i wsparcie.
Ważne, aby dziecko czuło, że je rozumiemy, wspieramy i że może do nas przyjść z każdym problemem. Dziecko powinno mieć także świadomość, że nawet, kiedy jednak z czymś sobie nie poradzi, nadal będzie kochane i będzie mogło liczyć na wsparcie rodzica.
Zapewnij dziecku relaks
Dziecko powinno mieć także czas wolny od obowiązków szkolnych, możliwość odpoczynku i realizacji swoich pasji. Ćwiczenia fizyczne są bardzo dobrym sposobem na rozładowanie napięcia wywołanego stresem. Można także nauczyć dziecko prostych metod relaksacyjnych, np. głębokie wdychanie powietrza przez nos i powolne wypuszczanie go przez usta.
Pomóż planować i analizować
Jeżeli dziecku poniosło porażkę, np. dostało niską ocenę ze sprawdzianu, spróbuj wspólnie z nim przeanalizować, co poszło nie tak. Gdy dziecko nie radzi sobie z odpowiednim planowaniem swojej codziennej pracy, pomóż mu w tym. Wspólnie opracujcie plan dnia – czas przeznaczony na naukę i na odpoczynek.
Rzeczą najważniejszą i podstawową, jaką rodzice mogą zrobić, aby pomóc dziecku radzić sobie ze stresem to:
Zbudowanie silnej więzi i szczęśliwego domu, w którym równie ważne będą wspierająca atmosfera, zrozumienie, ale także mądra dyscyplina – jasne zasady i granice. To buduje poczucie stabilizacji i bezpieczeństwa u dziecka.
Dbanie o higienę życia – regularne, pełnowartościowe posiłki i zdrowe przekąski, regenerujący sen, wspólne zabawy na świeżym powietrzu, gra w piłkę, spacer. Wpłynie to na redukcję stresu, a także wpłynie pozytywnie na relację między rodzicem a dzieckiem. Czytanie książek i bajek. Można wykorzystać także bajki terapeutyczne, w których bohaterowie przeżywają stresy, niepokoje i lęki.
Obserwowanie zachowań swojego dziecka – poznaj jego kolegów i koleżanki, wzajemne relacje, przeanalizuj plan dnia, porozmawiaj z wychowawcą – może poza domem wydarzyło się coś, co było dla dziecka trudne i stresujące. Zainteresuj się także tym, w jakie gry komputerowe dziecko gra, co ogląda w telewizji.
Przytulanie i okazywanie miłości – dotyk to prawdziwy uzdrowiciel, często jest warty więcej niż tysiące słów.
Poświęcanie dziecku czasu i uwagi – prowadzenie rozmów o tym co spotkało go w ciągu dnia, o tym, co go boli czy niepokoi, ale i opowiadaj o sobie – pokazuj, że ty tez przeżywasz napięcia, denerwujesz się nieznanym. Zachęcaj do zwierzeń otwartymi pytaniami w stylu:
„A co się stało potem?”, „Co cię niepokoi?”. Nie krytykuj i nie bagatelizuj!
Jako rodzic zwracaj uwagę na to, co mówisz w obecności dzieci o swoich dorosłych sprawach i problemach.Często jest tak, że ich stres może się nasilać w reakcji na usłyszane informacje o braku pieniędzy, utracie pracy, problemach zdrowotnych, nieporozumieniach rodziców. To dla nich zbyt trudne. Zaburza porządek życia, niepokoi, martwi. Wielu z tych sytuacji nie potrafią zrozumieć, a to wywołuje stres.
Jeżeli zachowanie dziecka Cię niepokoi i nie potrafisz mu pomóc – zwróćcie się o pomoc do psychologa.
opracowanie
mgr Anna Podyma-Psycholog
Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
58-300 Wałbrzych, al. Wyzwolenia 24
58-300 Wałbrzych, al. Wyzwolenia 24
tel. 74 84 60 563, e-mail: sekretariat@pppp.walbrzych.pl
